Вулiца Кiрава
Вуліца Кірава мае працягласьцю 3800 мэтраў названая ў гонар савецкага дзяржаўнага дзеяча Сяргея Міронавіча Кірава. Ранейшыя назвы вуліцы: Магілёўская, Кааператыўная (да 1923 года).
Актыўнае жыцьцё на вуліцы ўзнікла ў XVIII стагодьдзі, тады на ім з’явіліся першыя дамы. Вуліца ўтварылася на аснове старой дарогі, якая вядзе ў паўночным накірунку на Магілёў. І таму яе празвалі адпаведна – Магілёўская. Першыя часы Магілёўская пачыналася ля Базарным пляцы (Леніна), аднак паступова некаторая яе частка стала асобнай вуліцай – Базарнай (Працоўная). Адкрываў вуліцу Магілёўскую будынак мураванай сынагогі, ці, як яе называў у справаздачах кіраўнік, «габрэйская школа», будаўніцтва якой завяршылі ў 1833 годзе.
Магілёўская вуліца заўсёды выконвала, у асноўным, транспартную функцыю: сёньня яна поўная грузавых аўтамабіляў, а стагодьдзе ці два таму гэтая дарога вяла ў губернскі Магілёў. У пачатку XX стагодьдзя пакрыцьцё пачатковай часткі вуліцы Магілёўскай было выканана каменем. З заводаў на ёй быў толькі адзін, які вырабляў фарбы.
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі Магілёўская вуліца «пратрымалася» без перайменаваньняў да 1923-га года, калі была названа Кааператыўнай. У дзяржаве сталі праводзіць новую эканамічную палітыку (НЭП), пачаўся кааператыўны рух, і вуліца патрапіла «пад раздачу».
Назва вуліцы Кааператыўнай была лягічнай у сьвятле новых тэндэнцыяў. Аднак у хуткi м часе эканамічная палітыка ў краіне пачала паварочваць у іншы бок, кааперацыі хутка згортвалі сваю дзейнасьць. Атрымалася, што назва вуліцы адстае ад жыцця. Да таго ж, быў забіты вядомы палітычны дзеяч таго часу С. М. Кіраў, і вуліца была перайменаваная ў яго гонар.
У 1932 годзе на скрыжаваньні вуліц Рагачоўскай і Кааператыўнай быў заснаваны завод па вытворчасьці віна. Насупраць БелДУТа па вуліцы Кірава знаходзіцца пяціпавярховы Дом спецыялістаў (архітэктар – Салін), пабудаваны ў 1935-ым годзе мінулага стагодьдзя, якi прызначаўся для пражываньня 50 сем’яў лепшых спецыялістаў Гомеля. Ён лічыўся лепшым у горадзе, меў зручную пляніроўку кватэр і па некалькі балконаў для кожнай сям’і. Далей па вуліцы знаходзіцца 2-гі корпус Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта, збудаваны ў стылі постканструктывізму ў савецкі час па выяве палаца ў італьянскім горадзе Вічэнца (архітэктар – Рагальскі).
Падчас Другое Сусветнае вайны большасьць будынкаў вуліцы былі разбураны, але некаторыя ацалелі і сёньня з’яўляюцца помнікамі архітэктуры.
* * *
Вулiца Iрынiнская
Вуліца Ірынінская працягласьцю каля 800 мэтраў названая ў гонар Ірыны Іванаўны Паскевіч-Эрыванскай (1835–1924), апошняй уладальніцы Гомеля. Ранейшыя назвы вуліцы – Першамайская (28.04.1919), Ірынінская (канец XIX стагодьдзя), Лінная (I палова ХIX стагодьдзя), Трэцяя Папярэчная.
Вуліца вядомая з 2-й паловы XIX стагодьдзя, яна з’яўлялася злучнай паміж вуліцамі Замкавай (цяпер праспект Леніна) і Румянцаўскай (цяпер вуліца Савецкая). Пачыналася каля гарадзкога сквэру (цяпер сквер імя Грамыкі) і заканчвалася Праабражэнскай царквой (не захавалася). Да Кастрычніцкай рэвалюцыі тут месьцiліся Фёдара-Ірынінская вочная лякарня (не захавалася), будынак лякарні Лібава-Роменскай чыгункі (цяпер тут станцыя пераліваньня крыві і гандлёвы цэнтр «Мэбля»), Арлоўскі (Злучаны) банк (цяпер розныя ўстановы), дом лекара (помнік архітэктуры пачатку XX стагодьдзя, цяпер Дом грамадзянскіх абрадаў), Праабражэнская жаночая вучэльня (цяпер Дом работнікаў народнай адукацыі).
У пачатку XX стагоддзя ўлады, нягледзячы на пастаянныя ўхіленьні ад вяртання вуліцам першапачатковых імёнаў, вырашыліся-ткі надаць Першамайскай папярэднюю назву, ды і то – часткова: Ірынінскай яна зноў стала на адрэзку ад вуліцы Кірава да праспэкта Леніна. Там жа ўсталявалі помнік Ірыне Іванаўне Паскевіч-Эрыванскай, побач зь якім на таблічцы выведзеныя словы «Падзячныя гамяльчане», актуальныя сёньня, як і сто гадоў таму.
Вулiца Iрынiнская, 2
