Вулiца Пралетарская
Вуліца Пралетарская да 1920 года мела назву Фэльдмаршальская ў гонар аднаго з уладальнікаў Гомеля фэльдмаршала П. А. Румянцава-Задунайскага. Вуліца пачынаецца ад цэнтральнай плошчы горада – пляца Леніна і заканчваецца ля вуліцы Фрунзэ. Пралетарская з’яўляецца адной са старэйшых вуліц горада, яна пазначаная на яго карце пачатку XIX стагодьдзя. Працягласьць вуліцы складае 1150 м.
У нізіне вуліц Фэльдмаршальскай і Замкавай (цяпер праспект Леніна), у месцы, вядомым як Кагальны роў, жылі найбяднейшыя габрэйскія пасяленцы. Насамрэч дзіўна, што літаральна побач з графскім палацам знаходзілася жытло зусім супрацьлеглых па дастатку пластоў насельніцтва. У пачатку XIX стагодьдзя па левым баку Фэльдмаршальскай (пачынаючы ад месца, дзе цяпер маладзёжны цэнтр «Юнацтва») быў заснаваны фруктовы сад. Ён працягваўся і за ярам Гаміюк (Лебядзінай сажалкай). Непадалёк ад Кагальнага iрва перад 1-ай Сусьветнай вайной заснавалі лакамабільную электрастанцыю.
На тым баку Фэльдмаршальскай, да якой прымыкае парк, ля месца скрыжаваньня з вуліцай Гагарына, дзейнічалі папулярныя лазьні Рудзіеўскага. За імі пачыналіся дамы заможнага старавера Савы Цімафеевіча Дрыбінцава. У канцы XIX – пачатку XX стагодьдзяў мясцовасьць за ярам па Фэльдмаршальскай лічылася ці ледзь не ўскраінай Гомеля (інакш кажучы, пасадам, з пачатку XXIII стагодьдзя), дзе пражывалі стараверы. У 1905 годзе была пабудаваная старажытнаправаслаўная Праабражэнская царква (схаваная за сёньняшнiм Цэнтрам занятасьці насельніцтва). Вядома, што ў перыяд актыўнага развіцьця прамысловасьці на Фэльдмаршальскай існавалі крамы, лакавы завод, майстэрні, дзіцячы прытулак княгіні Ірыны Іванаўны Паскевіч (на яго месцы зараз атракцыёны). Гэта значыць, вуліца была вельмі ажыўленай для перыферычнай вулiцы. Проста яна была ў баку ад іншых буйных дарог. З 1850-га года па Фэльдмаршальскай вуліцы прайшла важная магістраль Санкт-Пецярбург – Кіеў.
На скрыжаваньні вуліцаў Пралетарскай і Гагарына бачны невялікі дом, які сёньня знаходзіцца ня ў лепшым стане. Яго першым уладальнікам быў палкоўнік Вронскі. Затым жытло ў 1863 годзе выкупіў нейкі Пётар Дзяменцьеў, а ў 1898 годзе Фядот Кавалёў, які стаў да 1917 года галосным гарадзкой Думы і зрабіў яго сваёй уласнасьцю. Па тым жа баку, что бліжэй да пляцу Леніна, знаходзіцца двухпавярховы адміністрацыйны будынак, у якім некалі жыў, як паказана на памятным знаку, «правадыр гарадзкога дваранства».
28 красавіка 1919-га года вуліца Фэльдмаршальская ператварылася ў Пралетарскую, а цяперашні выгляд набыла 60-70-я гады мінулага стагодьдзя.
Агульны вiдырыс вулiцы Пралетарскай i парка
Спаса-Праабражэнская стараверская царква
Храм быў пабудаваны на месцы малельні пасьля ўказа імпэратара Мікалая II «Аб умацаваньні пачаткаў верацярпімасьці» 1905 года на грошы вядомага ў горадзе купца-стараабрадніка (беглапапоўца) І.Ц. Рубанава.
Царква размяшчалася ў цэнтры Фэльдмаршальскай вуліцы, сваёй назвай (Спаса-Праабражэнская) яна працягнула традыцыі самага першага стараабрадніцкага храма Спасавай Слабады ў стараабрадніцкім раёне Гомеля. Храм дзейнічаў да 1937 года і быў зачынены паводле пастановы «Аб рэлігійных аб’яднаньнях» ад 8 красавіка 1929 года.
Пасля закрыцьця будынак былой царквы быў перабудаваны пад майстэрню Лесатэхнічнага інстытута згодна з пастановай Саўнаркама БССР у жніўні 1934 года. У самым пачатку XX стагодьдзя будынак быў вернуты рускай старажытнаправаслаўнай царкве.
Адрас: вулiца Пралетарская, 18а. Каардынаты: 52.417657, 31.008941.
Вулiца Камiсарава
Вуліца Камісарава працягласьцю 580 мэтраў названая 28 красавіка 1919 года у гонар С.С. Камісарава. Ранейшыя назвы вулiцы: Паскевіча, Берагавая, Рубанава. Узьнікла вуліца на месцы стараабрадніцкай слабады, вядомай з XVII стагодьдзя. Да рэвалюцыі была забудавана пераважна аднапавярховымі драўлянымі хатамі сядзібнага тыпу, якія часткова захаваліся.
Да гэтага вуліца была нарачоная ў гонар мужа Ірыны Іванаўны Паскевіч – Фёдара Іванавіча Паскевіча, а самая першая вядомая назва – Берагавая – абазначэнбне блізкасці Сожу. У народзе таксама называлі вуліцай Рубанава, паколькі на ёй жыў заможны старавер з такім прозвішчам.
Царква сьвятога Ільлі (стараверская)
Ільлiнская царква, помнік архітэктуры канца XVIII стагодьдзя, з’яўляецца самым старым стараабрадніцкім храмам у Беларусі. Знаходзіцца царква ў цэнтры Спасавай Слабады – старажытнага гомельскага раёна стараабраднікаў. У гэтым раёне Гомеля некалі быў густы лес. Стараверы, чшто хаваліся там ад маскоўскіх цароў, і пабудавалі ў 1773–1774-ым гадох з дрэва дадзены рэлігійны аб’ект. Цяперашняя царква стаіць на месцы разабранага ў 1737-м годзе стараверскага Спасава храма. На яго месцы была пабудаваная царква без купала, у гонар прарока Ільлі. У 1793 годзе царква была разабраная, на яе месцы пабудавана новая, асьветленая 28 верасьня 1794 года. Побач з храмам быў мяшаны, мужчынскі і жаночы скіт старавераў.
У першай палове XIX стагодьдзя пры храме Сьвятога Ільлі існаваў змяшаны, мужчынскі і жаночы скіты – адасобленае жытло пустэльнікаў-старавераў. Але ў 1850 годзе царкву зачынiлі. Праз два гады прыхаджане iзноў пачалі прыходзіць у храм. 29 чэрвеня 1852 году царква зноў стала дзейнічаць, з чэрвеня 1853 году пры ёй заснаваны аднаверны прыход, але неўзабаве праваслаўны храм зноў стаў стараабрадніцкім. Мясцовыя жыхары расказваюць, што маліцца ў царкву прыязджаў Емяльян Пугачоў пасьля свайго вяртаньня з Турцыі.
Неаднаразова рабіліся спробы закрыць Ільінскую царкву. Першы раз у 1850 годзе яе спрабавалі закрыць гомельскія ўлады пад маркай таго, што яна псавала від на горад, які адкрываецца з новапабудаванай дарогі. Стараабрадніцкая абшчына пайшла на беспрэцэдэнтны крок – звярнулася да царскіх уладаў (гэта дзіўны факт, ведаючы ўсю непрыязнасьць стараабраднікаў да царскай улады), і, не адразу, але абшчыне Ільлiнскую царкву вярнулі.
Другі раз шырокамаштабную агітацыю моладзі і бядноты разгарнулі бальшавікі, якія спрабавалі атэістычнай прапагандай адцягнуць найменш стойкіх вернікаў і ўцягнуць iх у сацыялістычнае будаўніцтва. Не дасягнуўшы пастаўленых мэтаў, Сталін прыступіў да рэпрэсіяў. Старавераў спасылалі ў лагеры ГУЛАГа, але абшчына працягвала існаваць, нягледзячы на ўсе выпрабаваньні. Падчас сталінскіх антырэлігійных ганеньняў быў забіты пробашч Ільінскай царквы айцец Іван Мамантаў.
Адрас: ул. Камiсарава 44. Каардынаты: 52.415169, 31.008589.
Бальнiца хуткай медыцынскай дапамогi (Колiшнi земскi шпiталь)
На вуліцы Камісарава размешчаная цяперашняя бальніца хуткай медыцынскай дапамогі, былы земскi шпіталь. Яна была пабудаваная на сродкі княгіні Паскевіч па чарцяжах даволі вядомага нам гомельскага архітэктара С. Д. Шабунеўскага ў 1903-м годзе. Будынак перажыў некалькі войнаў і працягвае выконваць свае прамыя функцыі.
Трохі ўніз па вуліцы знаходзяцца два велічныя збудаваньні. Адно выходзіць на саму вуліцу, а другое размешчанае ў двары, і зь яго вокнаў відаць раку. І іх спраектаваў С. Д. Шабунеўскі ў стылі мадэрн з элементамі клясіцызму. Сёньня там размешчаныя адпаведна станцыя пераліваньня крыві і тэрапеўтычны корпус медыцынскага «архіпелага».. Выдзяленьне грашовых сродкаў рабіла Ірына Іванаўна Паскевіч, і ўнутры дома быў зроблены пра гэта памятны надпіс. Задумваліся будынкі як гінекалягічная бальніца і радзільны дом, але пабыць такімі доўга не паспелі. Будаўніцтва вялося напярэдадні Першае сусьветнае вайны, а яго заканчэньне супала з пачаткам баявых дзеяньняў, і прыйшлося зьмяніць мэтавае прызначэньне. Бальніца і радзільны дом сталі ваенным шпіталем, фінансаваньнем якога працягвала да рэвалюцыі займацца Ірына Іванаўна. Шпіталем ён і заставаўся аж да нядаўняга часу, калі быў пераабсталяваны пад запыты сучаснага сьвету. У другой палове XX стагодьдзяі бальнічны комплекс быў пашыраны за кошт новых будынкаў.
Адрас: ул. Камiсарова 27. Каардынаты: 52.415651, 31.010538.
⟵ Previous Part. Part 7
Lenina avenue and Pryvakzalny square