Колiшнi касьцёл Найсьвяцейшае Тройцы кляштара марыявiтак
У 1749 годзе на левым беразе Дзвіны на месцы былога рамесна-гандлёвага пасада Ніжняга замка, недалёка ад Благавешчанскай царквы быў пабудаваны касьцёл Найсвяцейшае Тройцы ў стылі Віленскага барока, які належыць манастыру марыявiтак.
Падавіўшы вызваленчае паўстаньне, у 1842–1844 гадах расейскія ўлады зачынілі храм з-за яго размяшчэньня недалёка ад царквы Звеставання Божай мацi. Неўзабаве пасьля гэтага касцёл быў часткова разбураны (былi разабраныя вежы). У 1862–1903 гадох у будынку былога касьцёла размяшчаўся Віцебскі цэнтральны архіў старых актаў, архіў губернскай адміністрацыі, архіў канцылярыі генерал-губернатара.
У другой палове XIX стагодьдзя касцёл быў да непазнавальнасьці перабудаваны расейскімі ўладамі.
Касьцёл быў моцна пашкоджаны падчас Другое сусветнае вайны, а ў канцы 1950-х гадоў ён быў канчаткова разбураны савецкімі ўладамі. Падмуркі касьцёла захаваліся да нашых дзён, але прамовы аб аднаўленьні сьвятыні пакуль ня йдзе.
Каардынаты падмурка касьцёла: 55.19197, 30.20064.
Колiшнi касьцёл Найсьвяцейшае Тройцы кляштара марыявiтак (J. Pieška, 1800)
Сёньня галоўнай дамінантай нізкага берага Дзвіны, на якім калісьці знаходзіўся замак, з’яўляецца адзін з важных аб’ектаў спадчыны Віцебска, царква Зьвеставання Найсвяцейшай Багародзіцы.
Царква Зьвеставаньня Прасьвятой Багародзіцы
Пісьмовыя крыніцы не захавалі дакладных зьвестак пра час пабудовы першай царквы на гэтым месцы. Легенда, змешчаная ў позьнiм Віцебскiм летапісу, абвяшчае, што царква была пабудаваная ў X стагодьдзі па загадзе кіеўскай княгіні Вольгі, аднак першыя дакументальныя гістарычныя зьвесткі пра сьвятыню з’яўляюцца толькі на старонках літоўскіх (беларускіх) летапісаў XV–XVI стагодьдзяў. На іх падставе Мацей Стрыйкоўскі адносіць пабудову цаглянага храма да XIV стагодьдзя, эпохе Вялікага князя Альгерда. Аднак большасьць дасьледчыкаў архітэктуры канца XIX – першай паловы XX стагодьдзяў лічылі, што ў XIV стагодьдзі была праведзеная толькі рэканструкцыя ўжо існуючага помніка. Даследаваньні шэрага асаблівасцяў будаўнічай тэхнікі і аналіз архітэктурных формаў, праведзеныя архэолагамі вызначылі прыкладны час пабудовы: 2-я чвэрць XII стагодьдзя. Лічыцца, што царква была пабудаваная балканскімі дойлідамі, якіх у 1140 годзе прывезьлі ў Бізантыю высланыя полацкія князі.
У 1619 годзе царква разам з асобнай драўлянай званіцай перайшла да уніятаў. У сярэдзіне XVII стагодьдзя была праведзеная новая рэканструкцыя. Самае старажытнае выява царквы захавалася на «Чарцяжя места Віцебска» 1664 года. Паводле малюнка, на барабане быў 1 купал, побач стаяла званіца. Падчас Паўночнай вайны храм моцна пацярпеў і нейкі час стаяў у запусценьні. У 1714 году быў праведзены рамонт, а ў 1759 годзе царкву перабудавалі ў стылі віленскага барока.
Падчас вайны 1812 года французы выкарыстоўвалі царкву як склад боепрыпасаў. У 1831 годзе ўлады Расейскай Імпэрыі перадалі яго Маскоўскаму Патрыярхату. У 1862 году царскія ўлады ў рамках палітыкі русіфікацыі рэгіёну правялі капітальны рамонт царквы, у выніку будынак не аднавілі ў першапачатковым выглядзе, а надалі яму рысы маскоўскай сярэднявечнай архітэктуры.
Падчас Другое сусьветнае вайны ў 1944 годзе будынак царквы было моцна пашкоджаны. У сьнежні 1961 года савецкія ўлады пры актыўным удзеле галоўнага архітэктара Віцебска ўзарвалі царкву, але яе сьцены захаваліся амаль цалкам. У 1977 годзе была праведзеная рэстаўрацыя рэшткаў, а ў 1992 годзе пачалася аднаўленьне царквы. 7 студзеня 1999 года адбылося ўрачыстае адкрыцьцё адрэстаўраванай царквы.
Каардынаты: 55.191809, 30.200751
Некалькi здымкаў iнтэр’ераў царквы
Званiца побач з царквой
Царква сьвятога дабравернага князя Аляксандра Неўскага
Крыху на поўдзень ад Благавешчанскай царквы знаходзіцца драўляная сьвята-Аляксандра-Неўская царква, якую пабудавалі ў 1993 годзе.
Каардынаты: 55.191503, 30.200840
Інтэр’ер Аляксандра-Неўскай царквы.
Помнiк князю Аляксандр Неўскаму з жонкай, віцебскай княжной Аляксандрай, і сынам Васілём
20 чэрвеня 2016 гады побач з царквой ўсталяваны помнік Аляксандру Неўскаму. Помнік адлюстроўвае сям’ю наўгародскага князя Аляксандра Неўскага, ушанаванага рускай праваслаўнай царквой. На скульптурнай кампазіцыі прысутнiчае князь, які трымае сына на правай руцэ і падае левую руку сваёй жонцы віцебскай князёўне Аляксандры. Характэрна, што мужа і жонку як бы падзяляе меч, хоць правіла, што жанчына ідзе злева ад мужчыны, з’явілася ў этыкеце менавіта з-за таго, што на правым баку апошнія насілі халодная зброя.
Устаноўка помніка рускаму князю, якiпрактычна ня мае анiякiх адносінаў да Віцебска, першапачаткова выклікала вострую крытыку сярод культурных і навуковых колаў. Гарадскія ўлады абралі «сямейную» кампазіцыю, каб хоць нейкім чынам прывязаць асобу Аляксандра Неўскага да Віцебска. Зрэшты, многія гісторыкі і гэтую версію знаходзяць нацягнутай і спрэчнай.
Сродкі на збудаваньне помніка збіраліся на гарадскіх і абласных суботніках, а таксама ў добраахвотна-прымусовым парадку пад страхам «адключэньня газу». Напрыклад, на рынку «Эвікам» прадпрымальнікам раздавалі купоны з прапановай добраахвотна ўнесьці 50.000 рублёў на гэтыя мэты, а затым даць справаздачу перад падатковай iнспекцыяй.
⟵ Previous part. Part 04
Kirova street, train station and outskirts
Next part. Part 06. ⟶
Illinskaha, Čajkoŭskaha, Siarednienabiarežnaja Streets