Астравец – старажытнае места на рацэ Лошы, даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны.
Упершыню Астравец згадваецца ў пісьмовых крыніцах у 1468 годзе ў сувязі з ахвяраваньнем магнатамі Гаштольдамi сродкаў на будаўніцтва касьцёла ў імя Панны Марыі і ўсіх Сьвятых (цяпер сьвятых Касмы і Дам’яна). Неўзабаве па запрашэньні Гаштольдаў тут пасяліліся дамініканцы і быў заснаваны кляштар.
У 1542 годзе пасьля сьмерці Станіслава, апошняга прадстаўніка роду Гаштольдаў, Астравец перайшоў у валоданьне да вялікага князя літоўскага Жыгімонта I Старога, а ад яго – да ягонага сына Жыгімонта Аўгуста, які дараваў маёнтак Героніму Карыцкаму ў 1546 годзе. Пазьней уладальнікамі былі Ян Корсак у XVII стагодьдзі, Кастравіцкія, Сыцянкi, i таксама Жылінскія ў XIX стагодьдзі.
У гады вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654–1667 гадох маскоўскія захопнікі разбурылі Астравецкі дамініканскі кляштар. У 1785 годзе пачалася пабудова новага каменнага касьцёла і новых пабудоў дамініканскага кляштара.
Касьцёл Сьвятых Космы і Дам’яна
У 1458 годзе ў Астраўцы была заснаваная каталіцкая парафія.
У пачатку XVII стагодьдзя Астравец стаў уласьнасцю роду Корсакаў, якія ў 1616–1618 гадах пабудавалі тут кляштар дамініканаў і драўляны храм, а ў 1785–1787 гадах на месцы драўлянага быў пабудаваны новы каменны касьцёл Космы і Даміяна ў стылі клясіцызму з элементамі барока.
Пасля жорсткага падаўленьня паўстаньня 1863 года вялікая колькасьць каталіцкіх храмаў на тэрыторыі сучаснай Беларусі была прымусова перададзеная праваслаўным. У іх лік увайшоў і астравецкі Космадам’янаўскiй касьцёл, які быў адабраны ў каталiкоў i аддадзены праваслаўным ў 1866 годзе. Пасьля яго перадачы на карысьць РПЦ над дахам храма быў надбудаваны цыбульны купал.
Паводле Рыскага мірнага дагавора Астравец трапіў у склад міжваеннай Польскай Рэспублікі, у 1918 годзе касьцёл вярнулі каталікам, купал-цыбуліна быў выдалены, сам касьцёл аднавілі ў яго гістарычным выглядзе. У савецкі перыяд храм не закрываўся.
Каардынаты: 54.615503, 25.954236.
Интэр’ер касьцёла
Касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа
У 1910–1911 гадох у сувязі з ростам абшчыны ў Астраўцы ўзьвялі яшчэ адзін касьцёл, які асьвяцілі ў гонар Адшуканьня Сьвятога Крыжа. Некаторыя крыніцы паказваюць яго, як Крыжаўзьвіжанскі касцёл. Пабудаваны касьцёл у нэараманскім і нэагатычным стылях.
У савецкі час улады касьцёл зачынілі і да 1994 года ён выкарыстоўваўся, як склад. Пасьля аднаўлення незалежнасьці Беларусі храм вярнулі каталікам.
Каардынаты: 54.611319, 25.94646.
Интэр’еры касьцёла
Каб падняцца на хоры, трэба валодаць выдатнай мужнасьцю, таму што лесьвіцы і ўвесь верхні паверх аддадзены на водкуп птушкам, якія заўзята ахоўваюць сваю тэрыторыю і імкнуцца не дапусціць захопнікаў і інтэрвэнтаў. Калі вам удалося падняцца наверх у абсалютнай цемры, не пасьлізнуцца на слядах жыцьцядзейнасці птушак і ня пабаяцца падысьці да парэнчаў хораў, пры гэтым быць атакаваным дзесяткамі галубоў, то вам атрымаецца паглядзець на ўнутраны аб’ём касьцёла зверху, і, магчыма, зрабіць здымак.
Царква сьвятых апосталаў Пятра й Паўла
Праваслаўны храм у гонар сьвятых пакутнікаў Космы і Дам’яна быў пабудаваны ў Астраўцы ў XIX стагодьдзі ў будынку канфіскаванага касьцёла. У міжваенны 1920-х гады будынак царквы было вернуты каталікам.
У постсавецкі час у 1993 годзе было абрана новае месца для будаўніцтва праваслаўнага храма. Пабудавалі яго ў 1994–1999 гадох і асьвяцілі ў гонар сьвятых Пятра й Паўла.
Каардынаты: 54.613194, 25.955919.
Цэнтар места
Астравец – цэнтр Сусьвету. Усе дарогі вядуць сюды. Або адсюль. Да Швянчоныса – 61 км, да Гораднi – 173 км, да Сасновага Бора – 618 км, да Обнінска – 684 км.
Райвыканкам
Ільліч па невядомай прычыне не ахоўвае выканкам, ды і знаходзіцца на аддаленьні ад яго, а рукой паказвае ў бок аднаго з мясцовых касьцёлаў.
Беларуская АЭС
Беларуская АЭС – дзяржаўная атамная электрастанцыя, запушчаная ў лістападзе 2020 года. Фармальна яна знаходзіцца на тэрыторыі пасёлка Варняны, але афіцыйна называецца Астравецкай.
На самой справе Астравецкая АЭС – ня першая і нават не другая на тэрыторыі Беларусі. У 1983 годзе ў сяле Дружны Пухавіцкага раёна Мінскай вобласці, у 40 кiлямэтрах на ўсход ад Менску, пачалося будаўніцтва першага этапу (2.000 мегават) атамнай цеплаэлектрацэнтралі (АТЭЦ). З-за выбуху ў 1986 годзе на Чарнобыльскай АЭС работы былі прыпыненыя. Да гэтага часу асноўныя работы па будаўніцтве Менскай АТЭЦ былі выкананыя. Ужо была змантаваная пускарэзервовая кацельня, прызначаная для забеспячэньня пускавых аперацый на энергаблёках АЭС. Але 1 ліпеня 1987 года будаўнікам абвясьцілі новую пастанову ЦК КПСС: «У сувязі з аварыяй на Чарнобыльскай АЭС будаўніцтва Менскай атамнай станцыі спыніць». Закансэрваваная станцыя замерла, калектыў працоўных, які застаўся, быў накіраваны на ліквідацыю наступстваў аварыі на ЧАЭС і на будаўніцтва жытла для перасяленцаў. Замест АТЭЦ 4 жніўня 1999 года быў запушчаны першы энергаблёк Мінскай ЦЭЦ-5 магутнасцю 320 мегават, а ў 2012 годзе – другі блок магутнасьцю 400 мегават. Мінская ЦЭЦ-5 сталася першая электрастанцыяй, уведзенай у эксплуатацыю ў краінах СНД пасля распаду СССР, яна паспяхова працуе па сёньняшні дзень.
Першы сапраўдны ядзерны рэактар, праўда, у даследчых мэтах быў пабудаваны ў пасёлку Сосны ў 10 кілямэтрах на паўднёвы ўсход ад МКАД. У 1962 годзе на палігоне уведзены ў эксплуатацыю ядзерны рэактар ІРТ-2000. Аб’ект лічыўся стратэгічным, таму яго ахову забяспечваў КДБ. Побач з інстытутам стаялі памежныя войскі. На працягу 1965–1992 гадоў Сосьненская АЭС працавала над двума асноўнымі праэктамі: Памір і рэактар на хуткіх нэйтронах БРЫГ-300. Паводле розных зьвестак, адразу пасьля выбуху на Чарнобыльскай АЭС датчыкі станцыі ў Соснах выявілі рэзкае павелічэньне ўзроўню радыяцыі і яго крыніцу і своечасова інфармавала ўсе дзяржорганы. Якія загадалі маўчаць і рабіць выгляд, што нічога не здарылася.
У 1993 годзе быў падпісаны пратакол аб выкарыстаньні ў Беларусі канадскага Дэйтэрыевая-ўранавага рэактара і з’явілася Праграма развіцьця атамнай энергетыкі ў Рэспубліцы Беларусь. У пачатку 1999 гады ўрадавая камісія па вызначэньні неабходнасці будаўніцтва АЭС у Беларусі ўвяла 10-гадовы мараторый на будаўніцтва АЭС для вывучэння «досьведу стварэння бяспечных рэактараў новага пакалення, якія распрацоўваюцца ў Францыі, ЗША, Германіі, Расіі, і, па меншай меры, праз 5 гадоў вопыту іх паспяховай работы, каб прыняць рашэнне аб будучыні развіцця ядзернай энергетыкі ў Беларусі». Па стане на 2011 год расеійскі і французскі рэактары новага пакаленьня ўсё яшчэ знаходзіліся ў стадыі будаўніцтва.
1 верасьня 2006 гада для грамадзян было абяцанае правядзенне рэферэндуму па будаўніцтву АЭС. Аднак рашэньне аб будаўніцтве было прынята 15 студзеня 2008 года на пасяджэньні Савета Бяспекі Беларусі, якое праходзіла пад старшынствам прэзідэнта Лукашэнкі.
Пошукі пляцоўкі для будаўніцтва пачаліся ў другой палове 1990-х гадоў. З улікам аддаленасьці магчымага размяшчэньня АЭС ад населеных пунктаў, ахоўных экалягічных зонаў, міжнародных авіяліній, магістральных трубаправодаў была складзена «карта аддаленых тэрыторыяў», у якую ўвайшло каля 50% тэрыторыі краіны, у тым ліку амаль уся Менская вобласьць. На астатняй тэрыторыі выяўлена 54 патэнцыйныя кропкі (нізкая шчыльнасьць насельніцтва і прывязка да вадасховішчаў, здольных забяспечваць тэхнічнай вадой атамныя электрастанцыі магутнасьцю больш за 4 гiгават). З гэтых патэнцыйных кропак было абрана шэсьць. Выбар пляцоўкі ня раз падвяргаўся крытыцы.
