На тэрыторыі колiшняй Рэчы Паспалітай ёсць, як мінімум, два населеных пункта, якія называюцца Гнезна. Адзін зь іх – першая сталіца Польшчы. Беларускае мястэчка з такім жа назвай таксама вельмі старое, i яго жыхарам ёсць, чым ганарыцца.
Гнезна – даўняе мястэчка гістарычнай Волковышчыны. Упершыню Гнезна (пад назвай Гняздо) згадваецца ў XV стагодьдзі як дзяржаўны фальварак, які знаходзіўся ў карыстаньні Манiвiдаў..
Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла
У 1449 годзе вялікі князь Казімір перадаў «Палац Гняздо» Мікалаю Вашчыловiчу. Пазьней маёнтак стаў прыватнай уласнасьцю Шамятовiчаў. Менавіта яны ў 1524 году пачалі будаваць у Гнезьне каменны касьцёл Сьвятога Міхала.
На адной з цэглаў зьнешняй сьцяны касьцёла выціснутая лiчба 1121. Няма дакладных звестак, цi з’яўляецца гэты лік датай, ці ж гэта выпадковае супадзеньне. Ходзіць легенда, што калісьцi на месцы гэтага сабора знаходзілася паганскае сьвяцілішча. Гэтую легенду пацьвярджаюць архэёлагі, якія ў XIX стагодьдзі знайшлі тут ахвярныя камяні язычнікаў.
У 1555 годзе касьцёл быў пераасьвечаны ў кальвінскі збор. І толькі праз стагодьдзе каталікі змаглі вярнуць яго сабе. У савецкі час храм быў зачынены для наведваньня. Будынак паступова стала разбурацца. Аднак пасьля змены ўлады касьцёл набыў другое жыцьцё. Дзякуючы намаганьням ксяндза Людовіка тут можна ўбачыць і скульптуры XVII–XVIII стагодьдзяў.
Касьцёл у Гнезьне – рэдкі ўзор гатычнай архітэктуры ў Беларусі. Мяркуючы па тым, як нізка ўрос ўваходны праём у зямлю, ён сапраўды стары. Падыходзячы да ўваходу, сёньня даводзіцца нават апускацца ніжэй цяперашняга ўзроўню зямлі.
Каардынаты: 53.123486, 24.344150.
Сядзібна-паркавы комплекс Тарасовічаў
Яшчэ адна важная славутасьць Гнезна – палацава-паркавы комплекс Тарасовічаў, якія валодалі маёнткам у XIX стагодьдзі. Цяперашняя сядзіба пабудаваная ў 1835 годзе на месцы старой, якая згарэла падчас вайны 1812 года.
Каардынаты: 53.121134, 24.358115.
Сядзібна-паркавы комплекс Тарасовічаў. Сядзiбны дом
На тэрыторыі былога палацава-паркавага комплексу Тарасовічаў захавалася некалькі гаспадарчых пабудоваў, а таксама стайня.
Сядзібна-паркавы комплекс Тарасовічаў. Гаспадарчы будынак
Сядзібна-паркавы комплекс Тарасовічаў. Стайня
